So Sánh Đàn Grand Piano và Upright Piano

Một chiếc đàn piano chỉ đơn thuần là một chiếc đàn piano thôi ư? Chưa chắc đâu. Trên thực tế, có rất nhiều các loại đàn khác nhau: piano điện tử, piano acoustics. Piano điện tử có âm thanh điện tử, và sử dụng điện để hoạt động, tương tự như loa hoặc headphone. Đa số các đàn piano điện tử có chức năng playback samples, còn gọi là chức năng ghi âm của 1 chiếc piano acoustics. Mặt khác, piano acoustics, tạo ra âm thanh nhờ chuyển động rung khi búa chạm vào dây đàn, và 1 bảng âm thanh bằng gỗ đóng vai trò như bộ khuếch đại âm thanh, mà không cần sử dụng đến bất kỳ yếu tố điện tử nào. Như bạn đã biết, acoustic piano ra đời gần 300 năm trước piano điện tử. Những cây đàn piano acoustics đầu tiên thường có kích thước vô cùng lớn, và vì thế, chúng được gọi là grand piano. Nhưng bên cạnh đó cũng có những cây đàn nhỏ hơn: piano upright- xuất hiện 80 năm sau sự ra đời của grand piano. Những cây đàn này có nhiều điểm chung với tiền thân của chúng, nhưng cũng có 1 số những điểm khác nổi bật. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những sự giống và khác nhau của 2 loại đàn này nhé

Đàn piano grand

Như đã đề cập ở trước, grand piano là những cây đàn có kích thước lớn nhất, và đắt nhất. Chúng có âm thanh nổi bật, độ cộng hưởng lớn, âm sắc đa dạng và cảm ứng nhạy bén. Với những tính năng này, chúng là sự lựa chọn tốt nhất và phù hợp nhất đối với những nghệ sĩ jazz hoặc classical chuyên nghiệp. Piano grand đa dạng về kích thước: từ Baby grand chỉ dài khoảng 5 feet, cho tới concert grand với kích thước lên tới 9 feet. Một điểm chung của chúng là khung kim loại lớn và bảng âm được làm từ gỗ mỏng. Damper nằm trên những sợi dây đàn, kề ngang với búa đàn, và nắp đàn có thể được mở rộng để khuếch đại âm thanh. Tất cả các piano grand đều có 88 phím đàn bằng gỗ hoặc được tráng ngà, và bao gồm một nắp chứa giá đỡ bản nhạc và trượt lên hoặc gập xuống trên các phím.

Đàn piano upright

Cụm từ "upright" mang nghĩa khá khó hiểu. Đôi lúc nó được hiểu đồng nghĩa với từ ‘dọc’, mặc dù về mặt kỹ thuật, đàn piano upright đúng là 1 cây đàn dạng đứng. Vì thế, loại đàn này thường gọn hơn và đỡ tốn kém hơn so với đàn piano grand. Chúng được ưa chuộng bởi sinh viên âm nhạc trên khắp mọi nơi trên thế giới, và thiết kế gọn nhẹ của chúng giúp chúng vừa những không gian hẹp như cạnh tường hoặc trong góc, thậm chí là phòng khách. Tương tự như piano grand, upright piano có nhiều kích cỡ, chất liệu và thiết kế khác nhau, nhưng chúng đều có bảng âm thanh bằng gỗ được mài dọc, với dây đàn nằm dưới và búa đàn, damper nằm vắt ngang. Piano upright có những size từ nhỏ nhất với những chiếc Spinet (vốn phổ biến cho đến giữa thế kỷ 20 nhưng ngày nay đã trở nên khan hiếm hơn) có độ rộng 3 feet, hay những chiếc Console và Studio có chiều cao khác nhau nhưng nhìn chung rộng khoảng 5’. Tuy chúng có vẻ nhỏ hơn người anh em grand, nhưng tất cả các đàn piano upright đều có 88 phím đàn, thường được làm từ gỗ hoặc gỗ tráng ngà. 

Sự khác nhau giữa piano grand và piano upright

Như chúng ta đã biết, 2 sự khác biệt lớn nhất giữa 2 loại đàn này chính là kích cỡ và thiết kế bảng âm và dây đàn (nằm ngang ở piano grand và nằm dọc ở piano upright). Nhưng những điều này cũng còn bao gồm những yếu tố bổ sung khác. Ví dự như, những chiếc piano grand có size càng lớn thì dây đàn càng dài có bảng âm càng rộng. Đó là lý do vì sao piano grand có phổ âm rộng hơn (sự khác nhau giữa âm nhẹ nhất và âm trầm nhất của đàn) hơn những chiếc upright. Hơn nữa, piano grand phát âm thanh từ phía trên, trong khi piano upright phát âm thanh từ phía cuối sau, thường đối diện với tường. Với điều này, piano grand thường có âm thanh lớn hơn piano upright.

Một điểm khác nhau nổi bật giữa 2 loại đàn chính là action của chúng- động cơ hoạt động khiến búa chạm và dây mỗi khi nhấn phím đàn. Ở những chiếc piano grand, dây thường được đặt song song theo chiều ngang, nên búa đàn sẽ trở lại vị trí ban đầu theo lực hấp dẫn và lực trọng lượng của chính chúng. Thêm vào đó, piano grand sử dụng động cơ double escapement, cho phép bạn chơi các phím đàn 1 cách liên tiếp và nhanh chóng mà không cần để phím quay trở lại vị trí ban đầu. Trong đàn piano upright, dây được gắn thẳng đứng, búa phụ thuộc vào lò xo để trở về vị trí nghỉ. Do đó, việc lặp lại phím (tức là khi người chơi lặp lại các nốt một cách nhanh chóng, chẳng hạn như khi chơi trills) ở piano grand mượt mà và nhanh hơn nhiều so với piano upright - tối đa là khoảng 15 lần mỗi giây ở grand, so với bảy lần mỗi giây ở upright.
Cuối cùng, trong khi cả piano grand và piano upright đều có ba pedal, nhưng chúng có các chức năng hơi khác nhau. Trong grand, Shift pê đan (bên trái): cũng thường được gọi là pedal mềm hoặc pedal una corda. Khi nhấn, pedal  này dịch chuyển toàn bộ action sang bên phải, làm thay đổi không chỉ âm lượng của đàn mà còn khiến tone khác đi 1 chút
Sostenuto pedal ( nằm giữa): Pê đan này giữ damper không chạm vào dây đàn trong khi đang nhấn phím đàn, giúp người chơi có thể duy trì được những nốt theo mong muốn
Sustain pedal  (bên phải): Còn được gọi là damper pedal . Khi nhấn, damper sẽ được cố định lơ lửng trên không ngay cả khi người chơi đã nhả phím, giúp duy trì tất cả các nốt được chơi.

Trong đàn piano upright

Pedal  mềm (bên trái): Khi nhất, tất cả các búa dịch chuyển tiệm cận với dây đàn, làm giảm âm lượng, Muffler pedal  (nằm giữa): Còn được gọi là practice pedal, khi nhấn, 1 miếng lót nỉ mỏng sẽ rơi xuống giữa vị trí búa đàn và dây. Sustain pedal  (bên phải): Có chức năng y hệt như ở piano grand, damper sẽ được giữ nguyên lơ lửng trên không kể cả khi người chơi đã nhả phím, giúp duy trì tất cả các nốt được chơi